İhracatın Finansmanı

İhracatçının mal ve hizmetleri sevk etmeden önce veya sonra, ihracat iş­lemi ile ilgili gereksinim duyduğu fonların sağlanmasına ihracatın finansmanı denilmektedir.

Yükleme öncesi finansman, ihracatçının işletme sermayesi gereksinimi için, yükleme sonrası finansman ise uluslararası rekabet ve alıcının kredi tale­biyle ortaya çıkmaktadır.

İhracat kredileri, vade açısından, kısa, orta ve uzun vadeli olarak sınıf­landırılabilir. Özellikle kısa vadeli ihracat kredileri, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler açısından büyük bir önem taşımaktadır. Çünkü gelişmekte olan ülkelerin ihraç ettikleri mallar, kısa vadeli kredilere uygundur. Ülkeler kalkın­dıkça ihraç ettikleri mallar farklılaştığından, orta ve uzun vadeli finansman da önem kazanmaktadır. Makine ve teçhizat gibi mallar 1-5 yıl vadeli kredilerle ihraç edilirken, anahtar teslimi projeler ve bitmiş sanayi fabrikalarının ihracatı ise, genellikle 5 yıldan daha uzun vadeli kredilerle mümkün olmaktadır. İhraca­tın finansmanı denildiğinde, bazı kaynaklarda, ihracat kredi kurumlarının yapılanmasına göre bir ayırım yapılmaktadır. Bu ayırıma göre, ihracat kredi kurumları ikiye ayrılmaktadır:

1) İhracata sigorta ve garanti desteği sağlayan kuruluşlar,

2) İhracat kredisi sağlayan kuruluşlar.

Uygulamada bu iki işlevi yerine getiren kuruluşlar da vardır. Aşağıda bu bakış açısına göre ihracatın finansmanı üzerinde kısaca durulacaktır.

Merkez Bankası ve Ticari Banka Kredileri

Bir ülkede ihracat artışının sağlanabilmesi için ihracatçılara ucuz ve uzun vadeli fon yaratılması önemli bir etkendir. İhracatta rekabeti belirleyen üç fak­törün fiyat, kalite ve zamanında teslim olmasından dolayı, ihracatın finans­manı diğer ülke ihracatçılarıyla rekabet açısından önemli bir rol oynamaktadır. Örneğin; Türkiye'de ikinci Boğaz Köprüsü ihalesini, birinci köprüyü yapma avantajı olan İngiliz firmasına karşı, Japon firmasının kazanması, Japon firma­sının devlet destekli daha iyi kredi sunmasındandır.

Ticarî bankaların düşük faizli, sabit oranlı ve uzun vadeli ihracat kredi­leri sağlamaları, genellikle kârlı bir işlem değildir. Bu nedenle, ticarî bankalar tarafından kullandırılan kredilere Merkez Bankaları veya İhracat Bankaları tarafından destek sağlanmaktadır. T.C. Merkez Bankası tarafından uygulanan krediler ve kredi faiz oranları, her yıl değişmesine karşılık, sağlanan kredileri 4 ana grupta toplamak mümkündür.

İhracat Reeskont Kredisi

Bu kredi daha önce ihracat yapmış, ihracat belgesi veya ruhsatnamesi sahibi işletmelere, ihracı yasaklanan malların dışında kalan Türk menşeli bütün malların hiçbir belge aranmaksızın, serbest dövizle kesin olarak ihracı taahhüdü karşılığı kullandırılmak üzere bankalara tahsis edilen bir kredidir. Bu krediler, vergi, resim ve harç istisnasından yararlanır.

Vesaik Mukabili Kredi

İhracatla ilgili belgelerin tahsile gönderildiğini gösteren belgelerin karşı­lığında kullanılan bir kredi türüdür. Vesaikler karşılığında ihracatçıya, FOB değerin belli bir yüzdesi ödenmektedir.

Yurt dışı Müteahhitlik Hizmetleri Reeskont Kredisi

Yurt dışında müteahhitlik faaliyetleri karşılığında döviz sağlayacak iş­letmelere kullandırılmak Üzere, aracı bankalara tahsis edilen kredidir. Kredinin, tutarı, yurda getirileceği taahhüt edilen kredinin belli bir yüzdesi kadardır.

Özel İhracat Reeskont Kredisi

Bu kredi, ihracat faaliyetleriyle ilgili sevk öncesi ve sonrası finansman gereksinimlerinin karşılanması amacıyla, Türkiye İhracat Kredi Bankası aracılığıyla, ihracat performansı bazında dönüşümlü olarak kullandırılan bir kredidir.

Eximbank (Türkiye İhracat ve Kredi Bankası)

Türkiye İhracat Kredi Bankası veya dünyadaki benzerlerine göre adlandırıldığında Türk Eximbank, 1987 yılında kurulmuştur. Ana amacı, Türk ihra­catçılarına ve yurt dışında faaliyet gösteren Türk müteahhitlerine fınansal des­tek sağlayarak ülkenin döviz gelirlerinin artmasına katkıda bulunmaktır. Eximbank'ın sağladığı malî destekler çeşitli kredilerle, sigorta ve garanti prog­ramlarından oluşmaktadır. Bu nitelikleri dolayısıyla Eximbank, Türkiye'nin uygulamakta olduğu dışa açık sanayileşme stratejisinde önemli bir yer tutmak­tadır.

Halk Bankası Kredileri

Halk Bankası tarafından küçük ve orta ölçekli işletmeler için, ihracat kredileri verilmektedir. Bu krediler Türk Lirası ve Dolar olarak verilmektedir. Kredilerin vadesi maksimum 9 ay olup, Türk Lirası krediler 50+3, Dolar olarak verilen krediler "LIBOR+" olarak kullandırılmaktadır.

Söz konusu kredileri kullanacak olan işletmelerin personel sayılarının 1-150 kişi arasında olması gerekmektedir.

Factoring

İhracatçı firmanın, yurt dışındaki alacaklarını, belli bir ıskonto karşılı­ğında factor adı verilen girişimcilere satmasına factoring denir. Bu yapılan satış, geri dönülemez şekilce yapılır. Tüm kredi riskleri ve politik riskler factoring firmasına geçer.

İhracatçı yönünden factoring'in belirli avantajları vardır: Her şeyden önce kredi riskini devreder. Bu nedenle yabancı borçluların kredi itibarlarını değer­lendirmek üzere ayrıca eleman çalıştırmasına gerek kalmaz. İhracatçı anında nakit sağlayabilir. Sonuçta firmanın nakit durumu iyileşir. Ayrıca, firma factoring hizmeti sayesinde ticaret koşullarını yabancı ülkedeki yerel koşullara uydurabilir ve rekabetçi gücünü arttırır.

Factoring özellikle arada bir ihracat yapan firmalarla, geniş bir coğrafi alanı kapsayacak biçimde alacak hesapları portfolyosuna sahip ihracatçılar için daha yararlıdır. Çünkü her iki durumda da alacak hesaplarını, firmanın kendisinin tahsil etmesi yönetim açısından önemli güçlükler doğurabilir.

Forfaiting

Forfaiting, ihracattan doğan orta vadeli bir alacağın ıskonto karşılığı bir forfaiting şirketine satışı işlemidir. Çoğunlukla sermaye mallarına uygula­nır.

Sermaye malları genellikle pahalı araçlardır. Bunların ithalatçısı kısa za­manda ödeme yapamayabilir. Diğer bir deyişle, pahalı sermaye mallarında ço­ğunlukla uzun vadeli finansmana ihtiyaç doğar. İhracatçının malî gücü ithalat­çıya kredi sağlamaya yetse de bunu arzu etmeyebilir. Çünkü, finansman uzun bir dönemi kapsar. Bu dönemde gerekli uzun vadeli finansmanı sağlamak ama­cıyla forfaiting yöntemi geliştirilmiştir.